KUSMAK ORUCU BOZAR MI? Diyanet'e göre kusmak orucu bozar mı?
Oruçlu bir kişi istemeden kusarsa orucu bozulmaz. Midenin ansızın bulanması veya beklenmedik bir rahatsızlık nedeniyle oluşan kusma kontrol dışı olduğu için oruç geçerliliğini sürdürür.
KUSMAK ORUCU BOZAR MI?
Bilinçli şekilde kusmaya çalışmak orucu bozar. Kişi parmağını boğazına götürerek veya başka bir yöntemle kendini kusturuyorsa o günkü orucu boşa gider. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sözüyle, “Kim istemeden kusarsa orucu bozulmaz; kim de kendi isteğiyle kusarsa orucu kaza etsin.” ifadesi, bu ilkeyi ortaya koyar. Bu nedenle oruçluyken mide bulantısı refleks olarak gerçekleşirse sorun olmaz, fakat kişi rahatsız olduğu için bilerek kusturuyorsa oruç bozulur ve Ramazan’dan sonra bir gün kaza etmek gerekir.
İSTEMEDEN KUSMAK ORUCU BOZAR MI?
İstemsiz kusma, orucu bozmaz. Burada önemli olan nokta, kişinin kusmayı engelleyememesidir. Mide rahatsızlıkları, araç tutması veya başka bir sağlık sorunu yüzünden aniden gelişen kusma kontrol dışı sayılır ve orucu geçersiz kılmaz. Bu durumda ağız temizlenip oruca devam edilir. Hadis-i şerifte de “Oruçlu, kendiliğinden kusarsa orucu bozulmaz” şeklinde hüküm yer alır. İslam âlimleri bu durumun tabii bir refleks olduğunu belirtir. Dolayısıyla oruçluyken bir anda bulantı hissiyle gelen kusma karşısında paniğe kapılmaya gerek yoktur. İstemeden gerçekleşmişse oruç saklı kalır, gün içinde yeme içme yapılmadan iftara kadar beklenir.
BİLEREK (İSTEYEREK) KUSMAK ORUCU BOZAR MI?
Kasıtlı şekilde kendini kusturmak orucu bozar. Parmakla boğazı uyarmak veya başka bir yöntemle midedekileri çıkarma niyeti taşımak, oruç bütünlüğünü bozmaya yol açar. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), “Kendi isteğiyle kusan kimse orucunu kaza etsin” buyurarak bilerek kusmanın hükmünü netleştirir. Bu durumda sadece o gün için kaza orucu gerekir, kefaret cezayı gerektirmez. Ancak o günün orucu geçersiz sayıldığı için iftara kadar yiyip içmemek, oruca saygı açısından uygun görülür. Bu davranış, Ramazan’ın maneviyatına duyulan hürmetin gereğidir. Daha sonra kişinin bozulan orucunu telafi etmesi yeterlidir.Ağız dolusu kusmak, kusma miktarının oldukça fazla olduğunu gösterir. Kişi bunu istemeden yaparsa orucu bozulmaz. Çünkü beklenmeyen ve müdahale edilemeyen bir durum söz konusudur. Fakat ağız dolusu kusma, bilinçli şekilde gerçekleştirilmişse o günün orucu boşa gider. İslam alimleri, ağız dolusu ifadesinin özellikle kasıtlı kusmalarda dikkate alındığını vurgular. Diyanet’in fetvasına göre de “Miktarı ne olursa olsun kendiliğinden gelen kusma orucu bozmaz, ancak kişinin kendi isteği ile ağız dolusu kusması hâlinde oruç bozulur.” Bu ölçüye göre, oruçlunun duruma bakıp kendi isteğiyle müdahalede bulunup bulunmadığını değerlendirmesi önemlidir.
AZ MİKTARDA KUSMAK ORUCU BOZAR MI?
Az miktarda kusma, genellikle küçük bir lokma veya boğaza gelen hafif mide sıvısı şeklinde ortaya çıkar. İstenmeyen bir durumda gerçekleşiyorsa oruç zarar görmez. Buna karşılık, kişi rahatlamak amacıyla da olsa kendi iradesiyle az miktarda kusturuyorsa bazı mezheplerde görüş ayrılıkları vardır. Hanefi ekolünde İmam-ı Azam’a göre ister az ister çok kasten kusma oruç bozucu sayılır. Diğer bazı âlimler ise ağız dolusundan az olursa farklı değerlendirebilir. Ancak tedbiren kasıtlı kusmaktan kaçınmak en doğrusudur. Bu nedenle, midesi bulanıp istemeden biraz kusan kimsenin orucu bozulmazken, bilinçli şekilde az da olsa kusmak riskli görülür.
KUSMUĞU YUTMAK ORUCU BOZAR MI?
Ağza gelen kusmuğu kasten geri yutmak orucu tehlikeye atar. İslam âlimleri, bu eylemi yabancı maddeyi bilerek mideye göndermek olarak değerlendirir. Bu açıdan kasıtlı şekilde yutulan kusmuk, yeme içmeye benzer bir davranış gibi kabul edilip orucu bozabilir. Fakat kusmuk istemsiz olarak geri kaçtıysa veya kişi fark etmeden yuttuysa oruç bozulmaz. Küçük miktarda kusuntu ağza gelip hızla geriye gittiyse de sorun oluşmaz. Diyanet, “Mideden ansızın ağza yükselip tekrar geriye dönen şeyler orucu bozmaz” diyerek bu ayrımı açıklar. Yine de boğazda kalan kusmuğun tükürülmesi tavsiye edilir.
KAN KUSMAK ORUCU BOZAR MI?
Kan kusmak, kişinin istemi dışında gelişen bir hastalık belirtisi ya da rahatsızlık sonucu olabilir. Kontrol dışı gerçekleşen kusma, ister kanla karışık olsun ister gıda içeriği bulundursun, orucu bozmaz. Çünkü bu durumda kişi kusmayı engelleyememektedir. Ancak kan kusma durumu ciddiyet taşıdığı için bir hekime başvurmak ve gerekli önlemleri almak şarttır. Eğer bir müdahale sırasında istemsiz şekilde kan gelmiş ve kusma oluşmuşsa oruç hükmüne zarar vermez. İslam kaynaklarında “Miktarı ne olursa olsun kendiliğinden gelen kusma orucu bozmaz” denir. Dolayısıyla kan kusma da kendiliğinden geliştiğinde oruca engel teşkil etmez.Reflü veya safra gibi nedenlerle mide sıvısının boğaza yükselmesi, çoğu zaman istemsizdir. Bu acı sıvı ağıza geldiğinde eğer otomatik olarak geri kaçıyorsa orucu bozmaz. Diyanet’e göre, “mideden ansızın yükselip tekrar mideye dönen salgılar oruca zarar vermez.” Bu, doğal bir refleks sayılır ve bilinçli yutma eylemi olmadığı sürece oruç etkilenmez. Fakat kişi isteyerek ağza gelen bu sıvıyı toplarsa ve sonra kasten yutarsa, yeme içmeye benzer kabul edileceği için oruç sakatlanabilir. Yine de pratikte bu durum nadir yaşanır. Önerilen, ağza gelen acı suyu tükürüp boğazı temizlemektir.
KUSMAK ORUCU BOZARSA ORUCA DEVAM EDİLİR Mİ? KUSUNCA GÜNÜN GERİ KALANINDA NE YAPMALI?
Oruç, ancak bilerek kusmayla bozulursa günün geri kalanında yemek veya içmekten uzak durmak edebe uygun kabul edilir. Bu davranış, orucun manevi ciddiyetini korumak içindir. İstemsiz kusmada oruç bozulmadığı için normal şekilde devam etmek gerekir. Ancak orucunu bozduğunu düşünen biri, “Zaten bozuldu” diyerek hemen yemeye içmeye başlarsa tamamen geçersiz olur ve o günün telafisi şart hale gelir. Diyanet kaynaklarında, “Kusmak suretiyle orucu bozulduğunu sanıp yiyip içen kimseye kefaret değil kaza gerekir” denir. Dolayısıyla kusmanın kasıtlı olup olmadığı belirleyicidir. İstemsiz kusma varsa devam, kasıtlıysa kaza orucu tutulur.
KUSMAK ORUCU BOZARSA KAZA ORUCU TUTMAK GEREKİR Mİ?
Bilerek kusma orucu bozduğu için o günün kazası gerekir. İstemeden gerçekleşen kusma ise orucu geçersiz kılmaz; bu yüzden kaza borcu da oluşmaz. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) “Kendi isteğiyle kusan, orucunu kaza etsin” hadisini söyleyerek bu ayrımı netleştirmiştir. Diyanet fetvalarında da “Bilerek kusma orucu bozar, yalnızca gününe gün kaza gerekir” ifadesi yer alır. Başka cezalandırma veya kefaret durumu söz konusu değildir. Kişi, Ramazan bittikten sonra müsait olduğu bir günde normal oruç niyetiyle telafide bulunur. Yani oruç bozulmuşsa tek bir gün kaza orucu tutmak yeterlidir.
KUSMAK ORUCU BOZAR MI, KEFARET GEREKİR Mİ?
Kusma yüzünden oruç bozulduysa kefaret gerekmez, sadece kaza orucu tutmak kâfidir. Kefaret, Ramazan’da kasten yiyip içmek gibi daha ciddi ihlallerde söz konusudur. Ancak kusma eyleminde sadece oruç kazaya bırakılır. Hadis-i şerifte geçen “Kendi rızasıyla kusan orucunu kaza etsin” ifadesi de bunu destekler. İslam âlimleri bu hususta ittifak halindedir. Diyanet İşleri Başkanlığı da “Kusma neticesinde oruç bozulursa kefaret gerekmediğini, gününe gün kaza gerektiğini” bildirir. Bu yönüyle, kusarak oruç bozan kimse sadece bir günlük telafi orucu tutarak görevini yerine getirmiş olur.Diyanet İşleri Başkanlığı, “Kişi kendi isteğiyle kusarsa orucu bozulur, istemeden kusarsa bozulmaz” şeklinde açık bir fetva verir. Bu görüş, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) hadis-i şerifine dayanır. Diyanet kaynaklarında, “Kendiliğinden kusmak orucu geçersiz kılmaz. Mideden ağza yükselip geri dönen sıvılar da oruca zarar vermez. Fakat kasıtlı ağız dolusu kusma orucu bozar” ifadesi yer alır. Böyle bir durumda bozulan oruç için gününe gün kaza yeterlidir. Günün geri kalanını ise oruçluymuş gibi geçirmek, oruca olan hürmetin bir gereğidir. Fakat istemeden gerçekleşen kusmada oruca devam edilebilir.
HADİSLERE GÖRE KUSMAK ORUCU BOZAR MI?
Hz. Muhammed’in (s.a.v.) “Oruçlu kimse istemeden kusarsa kaza gerekmez, isteyerek kusarsa kaza etsin” hadisi bu konudaki temel kaynaktır. Böylece kasıt unsuru gözetilerek kusma hükmü belirlenir. Kontrol edilemeyen, aniden gelen bulantı sonucu kusma ibadete zarar vermez. Hatta kusulan miktar fazla olsa bile kişi bunu engelleyememişse oruç bozulmaz. Ama bile bile kusmak, İslam hukukunda oruç bütünlüğüne kasten müdahale sayılır. Bu yüzden orucun kazaya kalması gerekir. Hadisin ortaya koyduğu ölçü, tüm mezheplerde kabul görür. Dolayısıyla kusma konusunda en belirleyici husus, irade faktörüdür.
HANEFİ VE ŞAFİİ MEZHEBİNE GÖRE KUSMAK ORUCU BOZAR MI? (MEZHEPLERE GÖRE HÜKÜM)
Dört büyük mezhepte de “İstemeden kusma orucu bozmaz, bilerek kusma bozar” ilkesi benimsenir. Hanefi mezhebinde, kasıtlı ağız dolusu kusma orucu mutlaka bozar. Az miktarda kasıtlı kusma konusunda ise âlimler arasında görüş ayrılığı olsa da resmî kabul, kasıt faktörü varsa orucun bozulduğu yönündedir. Şafii mezhebinde de kişinin kendi iradesiyle kusması, miktarına bakılmaksızın orucu zedeler. İstemsiz kusma ise tüm mezheplere göre orucun geçerliliğini korur. Bu ayrımın kaynağı Hz. Peygamber’in (s.a.v.) hadisi olduğundan bütün fakihler aynı ana hükmü uygular: Kasıt orucu bozar, istemeden kusma bozmaz.
HAMİLELİKTE KUSMAK ORUCU BOZAR MI?
Hamilelik döneminde yaşanan bulantı ve kusma, genellikle kontrol dışı gelişir. Bu sebeple hamile bir kadının oruçluyken aniden kusması orucu bozmaz. Ancak anne adayının sağlığı veya bebeğin durumu açısından doktoru oruç tutmaması gerektiğini söylüyorsa zaten daha sonra kaza etme hakkı vardır. Eğer hafif bulantılar söz konusu olup da kusma istem dışı gerçekleşmişse problem yaşanmaz, oruç sürer. Fakat kusma aşırıya kaçıyor ve vücudu zorluyorsa oruç açılabilir, sonrasında kaza yapılır. Bununla birlikte, hamileliğe bağlı istemsiz kusma oruç bütünlüğünü bozmaz ve ek bir borç gerektirmez.Diş fırçalarken refleks olarak gelen öğürme veya hafif kusma genelde kontrol edilemeyen bir durumdur. İstemsiz şekilde gerçekleşiyorsa oruç bozulmaz. Ancak kişi rahatlamak amacıyla bilerek kusuyorsa oruç tehlikeye girer. Fırçalama sırasında macun yutmamak ve aşırı miktarda su kullanmamak önemli görülür. Macunun tadı mide bulandırıp aniden kusmaya yol açabilir, bu da istemsiz sayılırsa sorun oluşturmaz. Diyanet’in belirttiği gibi kontrol dışı kusmada oruç korunur, fakat kişi kasten kendini kusturacak davranışlarda bulunursa bozulma meydana gelir. Temizlik sırasında dikkatli ve ölçülü olmak gerekir.
HASTALIK NEDENİYLE KUSMAK ORUCU BOZAR MI? (TEDAVİ AMAÇLI KUSMA)
Hastalık yüzünden meydana gelen kusma isteğe bağlı olmadığı için oruca zarar vermez. Mide rahatsızlığı veya zehirlenme gibi durumlarda kişi kontrolsüz şekilde kusuyorsa oruç bozulmaz. Fakat doktor müdahalesiyle, örneğin mide yıkama ya da kusturucu ilaç verilmesi gerekirse oruçlunun sağlığı ön plana çıkar. Bu tür müdahalede genellikle oruç açılır ve hasta bu ibadeti daha sonra kaza eder. İslam’da “hasta olana oruç muafiyeti” tanınır. Bu yüzden bir kişi kusmayı engelleyemeyecek kadar rahatsızsa oruç tutmayabilir. Amaç beden bütünlüğünü korumaktır. Tedavi bitince kaza orucu tutmak yeterli olur.Eğer kusma nedeniyle oruç bozulmuşsa (kasıtlı yapıldıysa), tek gün kaza orucu tutarak telafi edilir. Kefaret orucuna gerek yoktur. İslam geleneğinde bozulan bir Ramazan orucunu, aynı şartlarda başka bir günde yeniden tutmak esastır. Kişi, Ramazan bittikten sonra uygun bir vakitte normal oruç niyetiyle bu borcunu öder. Oruç bozulduğu anda, Ramazan ayının hürmetine günün geri kalanında yememek tavsiye edilir. Ama bu davranış vacip sayılır, kişi hemen yiyip içerse de kaza mecburidir. Kusma eyleminde kasıt yoksa hiçbir telafiye gerek kalmaz ve oruç devam eder.
ORUÇLUYKEN KUSAN BİRİ NE YAPMALI?
Oruç esnasında kontrolsüz şekilde kusma yaşanmışsa yalnızca ağzı çalkalamak ve temizlenmek yeterli olur. Bu tarz kusma orucu bozmadığı için iftara kadar normal davranmak gerekir. Kasıtlı kusma varsa oruç bozulduğu için günü yemeden içmeden geçirmek edebe uygun sayılır, ardından bir gün kaza orucu tutulur. Eğer sık sık kusma yaşanıyorsa ve sağlık sıkıntısı artıyorsa doktor görüşü almak iyi bir tercihtir. Zorlayıcı bir durumdan ötürü oruç tutulmuyorsa da sonradan kaza etme hakkı mevcuttur. Genel kural: İstemsiz kusan devam eder, bilerek kusan kaza gerekir. Sağlık her şeyden önce geldiğinden, gereğinde oruç ertelenebilir.