Epilepsi hastalarının oruç tutup tutamayacağı, hastalığın şiddetine ve ilaç kullanım düzenine göre değişir. Bazı uzmanlar uzun süre aç kalmanın ve uykusuzluğun nöbet tetikleyici etkisine dikkat çeker. Bu nedenle çoğu hastada oruç tutmak önerilmez.
Açlık, kan şekerini düşürebilir ve ilaçların kandaki seviyesini etkileyebilir. Ayrıca gece sahura kalkmak uyku düzenini bozabilir. Doktor onayıyla ve nöbetlerin iyi kontrol altında olduğu durumlarda oruç tutulabilir. İlaç saatleri iftar ve sahura göre ayarlanabilir. Her hastanın durumu farklıdır. Bu yüzden bir nöroloji uzmanıyla görüşmek ve riskleri değerlendirmek gerekir. Sağlık, her ibadetten önce gelir.
EPİLEPSİ HASTALARI İÇİN ORUÇ TUTMAK RİSKLİ MİDİR?
Epilepsi hastaları için oruç genelde riskli bulunur. Gün içinde uzun süre yemek yememek, vücudun açlık ve susuzluk yaşamasına neden olur. Bu durum kan şekerini düşürebilir ve beyin hücrelerinin hassasiyetini artırabilir. Ayrıca sahur nedeniyle gece uykusu bölünür. Uykusuzluk nöbet eşiğini düşüren faktörlerden biridir. İlaçların kandaki seviyesinin düşmesi de başka bir tetikleyici olabilir. Bu yüzden sık nöbet geçiren ya da ilaç tedavisiyle bile tam kontrol sağlanamayan hastalarda risk artar. Sağlık uzmanları çoğu vakada oruç önermez. Hastalığı hafif seyreden veya tek doz ilaçla kontrol altına alınanlar, doktora danışarak bu konuda adım atabilir.
ORUÇ EPİLEPSİ NÖBETLERİNİ TETİKLER Mİ?
Uzun süreli açlık ve susuzluk, epilepsi nöbetlerini tetikleme potansiyeline sahiptir. Özellikle iftar saatine doğru kan şekeri düşer ve beyin hücreleri yeterli enerji alamaz. Bu durum nöbet riskini artırabilir. Ayrıca gün içinde su içilmemesi elektrolit dengesini etkileyebilir. Sahura kalkmak da uyku düzenini bozduğu için nöbet eşiği azalabilir. Bazı uzmanlar ketojenik diyet sisteminin açlığın farklı yönlerinden yararlandığını hatırlatsa bile, kontrolsüz oruç çoğu hastada nöbet sıklığında artışa yol açar. Sağlık durumu elveriyorsa ve ilaç kullanımı düzgün ayarlanıyorsa nadiren sorun yaşanmayabilir. Yine de doktor tavsiyesi olmadan risk almak sakıncalıdır.
EPİLEPSİ HASTALARI ORUÇ TUTMADAN ÖNCE DOKTORA DANIŞMALI MI?
Epilepsi hastalığında mutlaka doktor görüşü almak gerekir. Her hastanın nöbet tipi, ilaç sayısı ve ek rahatsızlıkları farklıdır. Uygun görülmedikçe oruç tutmak ciddi sonuçlar doğurabilir. Doktor, nöbet geçmişini ve kullanılan ilaçların dozlarını inceleyerek risk analizinde bulunur. Bazı hastalar uzun etkili tek doz ilaç kullanıyorsa iftar-sahur düzeni planlanabilir. Ancak günde üç doz gibi sık ilaç alanlarda oruç genelde sakıncalı bulunur. Açlık uzadığında kandaki ilaç seviyesi düşer. Doktor “risk var” diyorsa oruç zorlanmamalıdır. Dinen hasta ve ilaç kullanan kişilere kolaylık tanınması, sağlık açısından önem taşır.Doktor onayı alındıysa ve oruç tutulacaksa belirli noktalara özen gösterilmelidir. İlaçların dozu sahur ve iftarda düzenli şekilde alınmalıdır. Kan şekerini aniden yükseltip düşüren şekerli gıdalardan uzak durmak önemlidir. Sahur atlanmamalı ve yeterli protein, kompleks karbonhidrat tüketilmelidir. İftarda bir anda çok yemek yerine yavaş yavaş beslenmek yararlıdır. Uyku düzeni mümkün olduğunca korunmalı, gece erken yatıp sahura kalkmak tercih edilmelidir. Gün içinde ağır egzersizler ve stresli işler azaltılmalıdır. Nöbet uyarı belirtileri artıyorsa oruç yarıda bırakılabilir. Her konuda dikkatli olmak, olası nöbet riskini azaltmaya yardımcı olur.
HANGİ DURUMLARDA EPİLEPSİ HASTALARI ORUÇ TUTABİLİR?
Epilepsi nöbetleri uzun süredir kontrol altında olan, günde bir ya da iki doz ilaçla stabil hale gelmiş hastalarda doktor izniyle oruç mümkündür. Nöroloji uzmanı, kandaki ilaç seviyesinin açlık boyunca korunabileceğinden emin olmalıdır. Günde tek doz uzun etkili ilaç alanlar sahur veya iftarda ilacı alarak gün içinde ilaç gereksinimi olmadan devam edebilir. Ayrıca nöbet sıklığı düşük, ek bir sağlık sorunu olmayan bireylerde risk biraz azalır. Yine de süreç boyunca dikkatli olunması gerekir. Doktorun “uygun” raporu vermesi halinde oruç ibadetini yerine getirmek dinen de olanaklı hale gelir.
EPİLEPSİ HASTALARININ KULLANDIĞI İLAÇLAR ORUCU BOZAR MI?
Ağızdan alınan epilepsi ilaçları orucu bozar. Din kurallarına göre, su veya besin olsun, ağız yoluyla alınan her şey orucu geçersiz kılar. Epilepsi hastalarının çoğu düzenli ilaç kullanmak zorundadır. Bu nedenle gündüz ilaca ihtiyaç duyulursa oruç bozulur. Bazı kimseler enjeksiyon yollarını sorsa da epilepsi tedavisi genelde ağızdan alınan ilaçlarla yürütülür. Eğer gün içinde her seferinde ilaç almak gerekiyorsa oruç tutmak pratikte mümkün olmayabilir. Sağlık bozulmaması için oruçtan muaf olmak gerekir. Dinen hastalığa sahip bireylerin oruç ertelemesi ve gerekirse kaza ya da fidye yoluna gitmesi makbuldür.
EPİLEPSİ HASTALARI RAMAZAN'DA İLAÇ DÜZENİNİ NASIL AYARLAMALI?
Ramazan’da ilaç saatleri iftar ve sahura uygun olacak şekilde düzenlenmelidir. Doktor, tek doz kullanan hastalara ilacı genelde iftar ya da sahurda içmeyi önerir. İki doz alanlar iftarda ve sahurda alacak şekilde planlama yapabilir. Günde üç veya daha fazla doz alanlarda oruç çoğunlukla tavsiye edilmez. Çünkü ilaçlar 6-8 saat arayla düzenli alınmak zorundadır. Ramazan’da bu düzeni korumak güçtür. Hekim, gereklilik varsa ilacı başka bir formülle değişebilir. Her durumda doz atlanmamalı ve doktor talimatları uygulanmalıdır. Nöbet artışı gözlenirse oruca ara vermek mantıklı olabilir.Nöbet geçirmek istem dışı bir eylemdir ve tek başına orucu bozmaz. Oruç, kişinin iradi olarak yeme içme ya da benzeri fiillerle bozulur. Fakat epilepsi nöbeti sonrası hastanın su içmesi, ilaç alması veya tıbbi müdahale görmesi söz konusu olabilir. Bu durumlarda oruç zaten bozulur. Sağlığı korumak her şeyden önce gelir. Nöbet sırasında bilinç kaybı yaşayan kişiye çevresindekilerin ilaç ya da su vermesi muhtemeldir. Bu da orucu geçersiz kılar. Dini bakımdan hasta konumunda olanlar, bu tarz durumlarda orucu bozup sonra kaza etme veya kalıcı engel varsa fidye verme hakkına sahiptir.
EPİLEPSİ HASTALARI ORUÇ TUTAMAZSA DİNEN NE YAPMALI?
Epilepsi hastalığı nedeniyle oruç tutamama durumu varsa dinen bir sorumluluk yüklenmez. Kur’an’da hasta olanların oruç tutmama ruhsatı vardır. Tutulamayan günler daha sonra telafi edilebilir. Hastalık tamamen geçerse o günler kaza edilir. Eğer sağlık durumu kalıcı biçimde oruca elverişli değilse fidye verilebilir. Fidye, her gün için bir yoksulun doyurulmasına denk gelen miktardır. Hastalık nedeniyle oruç tutamayanlar bu konuda vicdanen rahat olmalıdır. Din, kolaylık ve sağlık önceliği sunar. Geçici rahatsızlıkta iyileşince kaza orucu tutulur. İyileşme ihtimali yoksa fidye ile sorumluluk yerine getirilmiş sayılır.
EPİLEPSİ HASTALARI TUTAMADIKLARI ORUÇLARI KAZA ETMELİ Mİ?
Geçici hastalıklar nedeniyle Ramazan’da oruç tutulamıyorsa, sağlığın düzeldiği dönemde bu oruçları kaza etmek gerekir. Epilepsi hastalığı bazen zamanla kontrol altına alınır. Doktor “Artık uzun süre aç kalma riskli değil” diyorsa tutulamayan günler sonradan peş peşe veya farklı aralıklarla yerine getirilmelidir. Kaza oruçları Ramazan dışındaki dönemlerde tutulabilir. Günlerin kısa olduğu mevsimlerde tutmak da mümkündür. Dini hükme göre, hasta olup orucunu erteleyenler iyileşince mutlaka kaza etmelidir. Bu şekilde Ramazan’da tutulamayan oruçların borcu ödenmiş olur. Kalıcı rahatsızlık varsa fidye devreye girer.
EPİLEPSİ HASTALARI ORUÇ TUTAMAZSA FİDYE VERMELİ Mİ?
Uzun süreli veya kalıcı epilepsi hastalığında oruç tutmak sakıncalı ise, tutulamayan günler için fidye verilmesi gerekir. Fidye, her oruç günü karşılığında bir fakire yemek yedirmek veya eşdeğer bedeli para olarak vermektir. Sağlık durumu kısmen düzelip yeniden oruç tutmak mümkün olmazsa fidye sorumluluğu devam eder. Doktor “Asla oruç tutamaz” diyorsa bu hüküm kesinlik kazanır. Ayrıca fidye verecek maddi güce sahip olmayanlar ise bu konuda yükümlü tutulmaz. Dinin kolaylık ilkesi devrededir. Şayet sonradan iyileşme olursa kaza oruçlarına yönelmek de mümkündür.Fidye, imkan ölçüsünde verilmesi gereken bir ibadettir. Maddi gücü olmayan epilepsi hastası fidye veremediği için dini sorumlulukta suçlu sayılmaz. Din kolaylığı esas alır. Kur’an’da hasta ya da zorda olanların farklı çözümlerle sorumluluktan muaf olabileceği bildirilir. Yeterli maddi güç yoksa, fidye ileride ekonomik durumu düzeldiğinde ödenebilir. Ancak hiç ödeyemeyecek durumda olanlar vicdanen rahat edebilir. Bu durum kulun elinde değildir. İbadette asıl amaç niyettir. Kişi, sağlık sıkıntısı olmasa orucu tutacağını gönlünde taşırsa dini bakımdan da sorumlu olmaz. Her şey Allah’ın iznine ve merhametine bağlıdır.
DİYANET'E GÖRE EPİLEPSİ HASTALARI ORUÇ TUTMALI MI?
Diyanet, oruç konusunda doktor tavsiyesini esas alır. Sağlık durumu müsait değilse oruç tutulması zorunlu görülmez. Epilepsi gibi sürekli ilaç gerektiren hastalıklarda oruç tutmanın sakıncalı olabileceği belirtilir. Uzman görüşü, açlık ve susuzluğun nöbet riskini artırdığını söylüyorsa oruçtan muafiyet mümkündür. Diyanet kaynakları, oruç tutamayan hastaların bu günleri daha sonra kaza etmesini veya kalıcılık varsa fidye vermesini önerir. Kur’an, “Hasta olan tutamadığı günler kadar sonra tutsun” hükmünü koyar. Bu da epilepsi hastaları dahil tüm kronik rahatsızlığı olanları kapsar. Doktorun onayı yoksa oruç şart değildir.
ORUÇ EPİLEPSİ HASTALIĞINA İYİ GELİR Mİ?
Genel görüş, uzun süreli açlığın nöbetleri tetikleyebileceği yönündedir. Fakat bazı uzmanlar ketojenik diyetin benzer etkisine değinir. Bu diyet, belirli koşullarda nöbet sıklığını azaltabilir. Oruç, vücutta keton üretimini artırabilir. Ancak herkes için aynı sonuç beklenemez. Çocukluk çağı epilepsilerinde doktor kontrolünde yapılan oruç benzeri uygulamalar başarılı olabilir. Yetişkinlerde ise uykusuzluk, ilaç dozlaması ve susuzluk gibi faktörler risk oluşturur. Her hasta için farklı bir tablo ortaya çıkar. Bir kısım uzman “Yararı olabilir” derken çoğu hekim nöbet riskine dikkat çeker. En doğru karar, doktorla birlikte alınmalıdır.
EPİLEPSİ HASTALARI SAHUR VE İFTARDA NELERE DİKKAT ETMELİ?
Uzun süreli açlık, epilepsi hastalarında ciddi risk yaratabilir. Bu nedenle sahuru kesinlikle atlamamak gerekir. Kompleks karbonhidratlar, protein ve bol sıvı almak önemlidir. Tuzlu yiyeceklerden uzak durmak, gün içinde susuzluk hissini azaltır. İftarda yemeği yavaş yemek, çorba gibi hafif bir başlangıç ile açılış yapmak kan şekerini dengede tutar. Ani şeker yüklemesinden kaçınmak gerekir. İlaç saatleri iftar ve sahur arasına bölünmelidir. Kafeinli içecekler fazla tüketilmemeli. İftardan sonra da bol su içerek vücudu dengeye almak önerilir. Beslenme düzeninin yanında stres ve ağır aktivitelerden de uzak kalmak nöbet riskini azaltır.Uyku eksikliği epilepsi nöbetlerini tetikleyen önemli bir faktördür. Ramazan’da sahura kalkmak gece uykusunu bölse de toplamda yeterli dinlenme sağlanması zorunludur. Gece erken yatmak, sahur sonrası biraz daha uyumak faydalı olur. Gündüz de kısa süreli şekerleme yapmak mümkünse yapılabilir. Aşırı kafein tüketimi uyarıcı etki yaratarak uykuyu kaçırabilir. Bu nedenle iftar ve sahur arasında kahve ve çay ölçülü içilmelidir. Uyku saatlerinin her gün benzer olması vücut dengesini korur. Uykusuzluk ve açlık birleştiğinde nöbet sıklığı yükselir. Programlı bir uyku düzeniyle bu risk kısmen azalabilir.
RAMAZAN AYINDA EPİLEPSİ NÖBETLERİ ARTAR MI?
Oruç tutan epilepsi hastalarında nöbetlerin artma olasılığı yüksektir. İlaç dozları değiştiğinde kandaki etken madde miktarı düşebilir. Geceleri sahur için kalkmak uykunun bölünmesine neden olur. Uyku bozulduğunda beyin daha hassas hale gelir. Ayrıca açlık ve susuzluk, metabolik dengeyi etkileyerek nöbet eşiğini düşürebilir. Bu durum bazen hastanelerin acil servis kayıtlarına da yansır. Her hastada farklı sonuçlar görülse de özellikle kontrol edilemeyen veya sık tekrarlayan nöbetleri olanlar risk altındadır. Doktor onayı olmadan oruç tutmaya başlamak sağlığı tehlikeye sokabilir. Bu nedenle Ramazan döneminde ekstra dikkat gerekir.
EPİLEPSİ HASTASI ORUÇLUYKEN NÖBET GEÇİRİRSE NE YAPMALI?
Öncelik her zaman sağlıktır. Nöbet geçiren kişiye etraftakiler hemen güvenli bir alan sağlamalı ve kafa çarpmasına karşı önlem almalıdır. Gerekliyse acil tıbbi destek istenir. Genellikle nöbet sırasında ağızdan su veya ilaç verilmesi orucu bozar, fakat hayati risk söz konusuysa bu ihmal edilmez. Dinen sağlık tehlikeye girdiğinde orucu bozmak bir sorumluluk halini alır. Nöbet sonrası yorgunluk yaşanırsa rahatlamak için su içmek veya ilaca başvurmak gerekebilir. Bu durumda oruç zaten bozulur ve telafi etmek için kaza yöntemi devreye girer. Hastalık tekrarının önlenmesi her şeyden önemlidir.
EPİLEPSİ HASTALARI ORUÇ BORCUNU KISA KIŞ GÜNLERİNDE TUTABİLİR Mİ?
Ramazan uzun yaz günlerine denk geldiğinde açlık süresi artar. Epilepsi hastaları bu dönemde oruç tutamıyorsa, başka zaman kaza oruçlarını daha kısa gündüz saatlerinde tutabilir. Sağlık nedeniyle ertelenen oruçlar kış aylarında yaklaşık 10 saatlik bir süreyle yerine getirilebilir. Bu, hem susuz kalma riskini azaltır hem de nöbet ihtimalini düşürür. Doktor “kısa günlerde deneyebilirsin” diyorsa bu yöntem kullanılabilir. Dini bakımdan oruç borcunu yılın herhangi bir zamanında kaza etmek mümkündür. İmkansız değilse, günlerin kısalması epilepsi hastaları için bir fırsat oluşturur ve daha az riskli bir ortam sunar.